Interpretacja rysunków dziecka. Co o dziecku mówią jego rysunki? Jak je prawidłowo analizować? Jakie rysunki malucha można uznać za niepokojące?
Interpretacja rysunków dzieci – kto i po co może to robić?
Badanie rysunku dziecka to jeden z testów projekcyjnych wykorzystywanych w ramach diagnozy psychologicznej dziecka Tak jak i pozostałe testy psychologiczne dla dzieci, tak i analiza rysunku dziecka wykonywana jest przez psychologów.
Rodzice nie powinni samodzielnie próbować analizować rysunku swojego dziecka, bo choć pewne symbole lub sposób rysowania uznawane są za uniwersalne, to mimo wszystko każde dziecko jest indywidualne, a brak odpowiedniego przygotowania może doprowadzić do wyciągnięcia błędnych wniosków z analizy. Warto jednak, by zwracali uwagę na twórczość dziecka i kiedy jakieś elementy zaczną ich niepokoić (np. dziecko rysując rodzinę, uporczywie pomija siostrę, nigdy nie umieszczając jej na rysunku), warto skonsultować się z psychologiem.
W diagnozie psychologicznej wykorzystuje się następujące tematy rysunków dzieci:
- Rysunek postaci ludzkiej,
- Rysunek rodziny,
- Rysunek domu,
- Rysunek drzewa.
Zdarza się również wykorzystywanie innych rysunków dziecka, tworzonych przez nie spontanicznie.
Po co w diagnozie psychologicznej dzieci stosowana jest analiza rysunków dziecka?
Dziecko – zwłaszcza kilkuletnie – nie potrafi jeszcze wyrazić wszystkich swoich emocji, obaw czy myśli za pomocą słów. Rysowanie pozwala przelać na papier nastrój, emocje i wyobrażenia. Umożliwia też oswojenie lęków i strachów poprzez ich wizualizację.
Dziecko w sposób podświadomy wykorzystuje określone symbole, kolory, kształty i ich rozmieszczenia. Diagnoza rysunku dziecka pozwala wnioskować na temat:
- Potrzeb dziecka,
- Jego emocji, lęków, obaw,
- Zainteresowań,
- Rozwoju intelektualnego,
- Związków i relacji emocjonalnych,
- Samooceny,
- Wydarzeń z życia dziecka.
Warto dodać, że tak samo działają dorośli – różnica polega na tym, że zamiast rysować, częściej rozmawiamy. W psychoterapii osób dorosłych również stosuje się rysowanie, zwłaszcza jako narzędzie pomocnicze, kiedy osoba dorosła ma problem z werbalizacją czy określeniem swoich emocji.
Nieodłącznym elementem diagnozy psychologicznej dziecka jest obserwacja dziecka podczas pracy oraz rozmowa z nim na temat tego, co narysowało. Nie powinno się interpretować rysunku dziecka jedynie na bazie samej twórczości, bez próby zrozumienia, co dla dziecka znaczą określone elementy umieszczone na rysunku.
Znaczenie rysunków dzieci
Co oznaczają rysunki dzieci? Jakie wnioski z analizy twórczości mogą wyciągnąć psycholodzy?
Analiza rysunku dziecka to nie tylko to, co zostało narysowane i jak poszczególne elementy zostały rozmieszczone na kartce. Ważne są również:
- Kolory w rysunku dziecka,
- To, w jakiej kolejności maluje poszczególne postacie lub elementy,
- Które elementy są dopracowane, które tylko naszkicowane,
- Sposób rysowania (nacisk kredki na papier, czas rysowania, długość linii mogą pozwalać wnioskować o charakterze i usposobieniu dziecka).
Co oznaczają rysunki dziecka – mity, błędne interpretacje, popularne bzdury
To, że rodzice chcą dowiedzieć się jak interpretować rysunki dziecka jest naturalne. Niestety, jak każdy test projekcyjny, tak i ta analiza wymaga ogromnej wrażliwości, delikatności oraz dużej ilości twardej wiedzy opartej na badaniach (i to najnowszych, bo symbolika zmienia się wraz z rozwojem kultury). Opieranie się na informacjach znalezionych w internecie może przynieść więcej szkody niż pożytku.
Popularne mity na temat rysunków dziecka to na przykład:
Pierwsza postać to osoba najważniejsza dla dziecka – tak być może, natomiast może to być również osoba najbardziej dominująca w rodzinie (niekoniecznie ta, którą dziecko najbardziej kocha, ale ta, której się boi).
Jeśli dziecko rysuje do 15 minut to jest sangwinikiem, a jeśli powyżej 30 minut to jest flegmatykiem – ta koncepcja znaleziona przez nas na stronie jednego z przedszkoli jest zdecydowanie błędna. Po pierwsze koncepcja humoralna wywodzi się jeszcze od Hipokratesa (370 lat pne) i zakłada, że osobowość zależy od poziomu płynów w organizmie (np. żółci lub krwi). Obecnie w psychologii nie używa się już podziału na choleryków czy sangwiników a sama koncepcja funkcjonuje jedynie jako ciekawostka psychologiczna. Po drugie interpretacja czasu rysowania bez uwzględnienia tego, CO dziecko rysuje, jest po prostu pozbawiona sensu.
Wykorzystanie elementów analizy opisanych przez Charlesa Kocha (test drzewa). Metoda ta została zdyskredytowana jako intuicyjna i pozbawiona podwalin naukowych.
Istnieją pewne uniwersalne wzory w rozwoju rysunków dzieci. Tę tezę przedstawił w 1970 Kellog i na jej podstawie powstawała mapa symboli do interpretacji (to Kelloga należy obarczyć winą za istnienie interpretacji typu „jeśli dziecko chowa na rysunku ręce za plecami, to znaczy, że unika kontaktów z innymi). W 1990 Wales obalił przekonanie Kelloga udowadniając, że kultura pełni znamienną rolę w symbolice używanej przez dziecko. Alland w 1983 potwierdził również, że istnieją różnice między dziećmi z różnych kręgów kulturowych w zakresie tego, jak konstruują swoje obrazki.
Chcesz wiedzieć co oznaczają obrazki rysowane przez dziecko?
Zapytaj je! A jeśli coś cię zaniepokoi dopytaj psychologa (pedagodzy często nie posiadają wystarczającej wiedzy). A jeśli szukasz informacji w internecie (przypuszczamy, że tak, w końcu czytasz te słowa) to zawsze zwracaj uwagę na to, kto stworzył daną koncepcję, w jakich latach powstała i czy na pewno dotyczy dzieci z twojego kręgu kulturowego.
Niepokojące rysunki dziecka
Tak jak już wspomnieliśmy, rodzice nie powinni być diagnostami rysunków własnych dzieci. Warto jednak, by zwracali na nie uwagę i reagowali, jeśli pojawi się w nich coś dziwnego, nietypowego.
Jakie elementy rysunku dziecka powinny zwrócić uwagę rodziców i zachęcić ich do rozmowy z psychologiem?
- Dziecko wyraźnie dzieli rodzinę – nie uwzględnia niektórych osób bądź umieszcza je w dużej odległości,
- Rysunki dziecka zawierają elementy agresji, krwi,
- Występują znaczące różnice między tym, jak dziecko rysowało kiedyś, a jak rysuje obecnie (niezwiązane z rozwojem umiejętności) – np. kiedyś rysunek zajmował całą kartkę, a teraz dziecko rysuje małe postacie w jej rogu,
- Rysunki dziecka są wyraźnie na niższym poziomie, niż sugeruje to jego wiek rozwojowy.
Czy warto się niepokoić, jeśli dziecko rysuje na czarno?
Małe dzieci – 2,3 latki często wybierają czarne kredki, bo kolor ten dobrze kontrastuje z jasnym papierem. Wybór czarnego w tym wieku nie jest żadnym powodem do obaw. U dzieci powyżej 4-5 roku życia, które już dobrze rozróżniają kolory, to, że dziecko maluje na czarno i wybór stale jednej ciemnej barwy, powinien wzbudzić zainteresowanie opiekunów i obserwację dziecka i jego twórczości. Zwłaszcza jeśli dziecko malowało wcześniej z wykorzystaniem innych barw.
Trzeba jednak pamiętać, że dzieci ubierane w ciemne kolory (żeby się nie zabrudzić) częściej wybierają ciemne barwy na rysunkach. Czarna barwa jest też bardziej wyrazista niż inne, wiec jej wybór przez dziecko, jeśli zmiana nie jest nagła, a dziecko jest pogodne, zrównoważone i otwarte na świat, nie jest niczym dziwnym.
Jakie rysunki dziecka nie powinny wzbudzać niepokoju opiekunów:
- Nieadekwatne kolory (jeśli dziecko ma fantazję, by trawa była różowa to niech tak będzie),
- Postacie fantastyczne, nieistniejące, dziwne (ciesz się, ze dziecko jest kretywne!)
- Rysunki nierealistyczne,
- Elementy seksualne na rysunku – np. penis, piersi (dziecko je gdzieś widziało i jest ciekawe). Warto też uważać na symbolikę – bywa, że dziecko powtarza rysunek penisa nie wiedząc co oznacza, bo zauważyło go np. na ścianie bloku jako graffiti, a widząc zdenerowanie rodzica, który widzi taki rysunek, prowokuje go w ten sposób. Elementy te powinny niepokoić tylko wtedy kiedy są rysowane stale, w sposób kompulsywny.
Nie ma też powodów do paniki, jeśli dziecko nie lubi rysować (choć warto zainteresować się, dlaczego ta forma aktywności mu nie odpowiada).
fot:Bermix Studio / Unsplash.com