Zgrzytanie zębami u dzieci – przyczyny, leczenie - Psychologia Dziecka

Każdego rodzica niepokoi to, gdy dziecko zgrzyta zębami podczas snu lub za dnia. Czy zgrzytanie zębami u dzieci do choroba czy naturalny etap rozwojowy? Kiedy i w jaki sposób należy je leczyć?

Zgrzytanie zębami a bruksizm u dzieci – czym to się różni?

W fachowej literaturze spotkać można oba pojęcia. Warto wiedzieć, że nie ma między nimi żadnych różnic. Bruksizm to po prostu medyczna nazwa zaciskania szczęk. U osób dorosłych bruksizm dzienny powoduje jedynie mocne zaciskanie szczęk, bez zgrzytania, ale u dzieci, zwłaszcza małych, zgrzytanie zębami może pojawiać się i w dzień, i w nocy.  

W jakim wieku może pojawić się problem?

Nie ma dolnej granicy wieku. W zasadzie zaburzenie może pojawić się jak tylko wyrżną się pierwsze ząbki. Obserwuje się zgrzytanie zębami u niemowląt, nawet 11 miesięcznych.

Przyczyny zgrzytania zębami u dzieci

To, dlaczego dzieci zgrzytają zębami nadal pozostaje zagadką medyczną. Pewne zaburzenia, w których bruksizm dziecięcy jest jednym z objawów zostały już odkryte, ale nadal – zarówno w kontekście dzieci jak i osób dorosłych – nie zawsze wiadomo, co powoduje zgrzytanie zębami i jak je wyleczyć.

Zgrzytanie zębami u niemowlaka

To, że roczne dziecko zgrzyta zębami, jest całkowicie naturalne i pojawia się dość często. Nie powinno niepokoić również zgrzytanie zębów u 2-latka czy 3-latka. W odróżnieniu od dzieci starszych, u których bruksizm objawia się najczęściej nocą, bywa, że niemowlę zgrzyta zębami w dzień.

Uważa się, że u małych dzieci zgrzytanie zębami jest wynikiem rozpoczęcia procesu ząbkowania. Ząbki są nowym elementem w buzi, szczęka się dopasowuje – dla dziecka to nowe doświadczenie. Ząbki, kiedy się nimi trze, wydają dźwięk – dziecko ma poczucie sprawstwa, odkrywa nową umiejętność. Warto zaobserwować, czy dziecko trze ząbkami w odpowiedzi na jakieś bodźce – np. widok twarzy, czy kiedy jest zmęczone lub rozdrażnione.

Innym powodem zgrzytania zębami u niemowląt bywa niedojrzałość układu nerwowego i związane z nim przejściowe napięcia mięśni wynikające z reakcji dziecka na wydarzenia dnia codziennego.

Zgrzytanie zębami u przedszkolaka i starszego dziecka

U dzieci, które mają już wyrośnięte zęby oraz wykształcony układ nerwowy, zgrzytanie zębami powinno wzbudzić czujność rodziców.

Najczęstsze przyczyny zgrzytania zębami u dziecka to:

  • Stres i napięcie – związane z sytuacją domową lub życiową dziecka. Zgrzytanie często pojawia się w momentach, które dla dziecka są trudne i wywołują napięcie emocjonalne – np. pierwszy dzień w  szkole, konflikty z rówieśnikami i mobbing, agresja czy napięcie w domu, rozwód rodziców, pojawienie się rodzeństwa. Jest to sposób redukcji napięcia przez dziecko.
  • Zgrzytanie fizjologiczne – u dzieci w wieku 6-7 lat, kiedy następuje proces wymiany mlecznego uzębienia na stale i zmienia się układ zębowy może pojawić się przemijające zgrzytanie. Dziecku potrzebne są regularne wizyty stomatologiczne i kontrola zgryzu.

Ponadto zauważono, że zgrzytanie zębami u dzieci występuje niekiedy wraz z takimi objawami jak:

  • Bóle głowy,
  • Bezdech lub chrapanie,
  • Oddychanie buzią.

Objawy te współwystępują i nie wiadomo, czy to bruksizm wpływa na pojawienie się bólów głowy (przez utrzymywanie napięcia w szczęce i mięśniach karku) czy zwrotnie migreny wywołują zgrzytanie.

Czy niektóre dzieci są bardziej podatne na zgrzytanie zębami niż inne?

Wydaje się, że tak. Badania fińskich naukowców wykazały, że bruksizm w 52% przypadków jest dziedziczny1.. Przeprowadzono również badania w Brazylii na grupie 652 dzieci w wieku 7-10 lat. U 35% z nich stwierdzono zgrzytanie zębami w nocy (nocny bruksizm). Nie znaleziono powiązań między płcią, wiekiem, wrażliwością społeczną, ale okazało się, że dwa razy częściej zgrzytają zębami dzieci, które są bardziej neurotyczne i odpowiedzialne2..

Zgrzytanie zębami u dzieci a robaki

Bardzo wielu rodziców boi się, że gdy dziecko zgrzyta zębami, to znaczy, że ma robaki. Jest to dość popularne przekonanie, które na szczęście powoli odchodzi do lamusa. Jak zatem jest naprawdę? Czy zgrzytanie zębami u dziecka oznacza robaki?

Zdecydowanie nie. Faktycznie, przy robaczycy, a konkretnie mówiąc owsicy, czyli zakażeniu owsikami, może pojawić się taki objaw. Dziecko zgrzyta zębami w dzień i/ lub w nocy. Objaw ten związany jest z tym, że owsica powoduje u dziecka bardzo duży stres i pobudzenie. Dziecko staje się niespokojne, rozdrażnione, zmienia się całe jego zachowanie. Temu stresowy i nadpobudliwości może (choć nie musi) towarzyszyć zgrzytanie zębami. Objaw ten jest zatem wtórny w stosunku do owsików. Jest pochodną stresu związanego z zakażeniem pasożytami.

Błędem jest zatem zakładać, że jeśli dziecko  trze zębami w nocy lub w dzień to na pewno ma robaki, jak i wierzyć w to, że nawet jeśli ciągle drapie się w okolicy odbytu nie trzeba się martwić, bo skoro nie zgrzyta, to nie ma problemu.

Jeśli obserwujesz zgrzytanie zębami u dziecka i dodatkowo widzisz, że jego zachowanie się zmieniło, dziecko jest nadpobudliwe i przede wszystkim często się wierci, kręci i drapie po pupie, musisz wykluczyć potencjalne zakażenie pasożytami.

Zgrzytanie zębami u dzieci – leczenie

Jakie metody leczenia bruksizmu można stosować u małego dziecka?

Leczenie zgrzytania zębami u dziecka 3-letniego

U dzieci poniżej 3 roku życia nie stosuje się żadnych metod leczenia zgrzytania zębami. Wynika to z tego, że jest to naturalne zjawisko, które występuje dość powszechnie i wynika z procesów rozwojowych, na które nie można wpłynąć farmakologicznie. Dziecko należy obserwować, na okoliczność występowania innych objawów. O tym, że dziecko zgrzyta zębami należy też powiedzieć dentyście (pierwsza wizyta powinna odbyć się w wieku 2-3 lat).

Leczenie bruksizmu u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym

Zgrzytanie u dzieci starszych należy zdiagnozować. Aby dowiedzieć się, dlaczego dziecko zgrzyta zębami konieczna jest wizyta stomatologiczna oraz psychologiczna, które pozwolą określić potencjalne przyczyny problemu. Jak wcześniej wspomniano, należy również wykluczyć owsiki oraz wszelkie inne choroby, które mogą powodować nadpobudliwość, zdenerwowanie czy napięcie u dziecka.

Takie objawy jak:

  • Bóle migrenowe,
  • Napięcie mięśni karku, stawów żuchwowych i ich sztywność,
  • Stany lękowe, duży poziom stresu u dziecka,
  • Starcie szkliwa zębów, zniszczenie zębów stałych,

są sygnałem, że konieczne jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, dlaczego dziecko zgrzyta zębami i wdrożenie odpowiedniej metody leczenia lub – jeśli leczenie przyczynowe okaże się niemożliwe – zastosowanie metody, która pozwoli zmniejszyć objawy i zapobiec dalszym uszkodzeniom zębów.

Pierwszym etapem diagnozy zgrzytania u dzieci powinna być wizyta u stomatologa, który oceni na ile poważny jest problem (sprawdzi poziom starcia zębów) i zbada zgryz, którego wady mogą być przyczyną problemu. Jeśli diagnoza stomatologiczna nie da rezultatów, konieczna jest konsultacja psychologiczna.

Szyny, biofeedback i inne metody leczenia bruksizmu

Rodzice odwiedzający lekarza czy stomatologa pytają często „co zastosować na zgrzytanie zębami w nocy u mojego dziecka”. Jeśli problem jest poważny i może dojść do uszkodzenia zębów, na zgrzytanie zębami podczas snu u dzieci poleca się szynę relaksacyjną. Jest to nakładka (miękka lub twarda) którą zakłada się na noc na zęby i która chroni je przed starciem. Szyna nie usuwa problemu, ale pomaga niwelować jego negatywne skutki.

Szyna relaksacyjna – Diana Polekhina/Unsplash.com

Innym rozwiązaniem może być w przyszłości biofeedback, czyli metoda sprzężeń zwrotnych, które informują pacjenta o zaciśnięciu mięśni. Efektem jest ich rozluźnianie przez pacjenta. Metoda biofeedbacku jest traktowana jako eksperymentalna. Istnieje kilka badań potwierdzających jego skuteczność, ale na razie nie ma możliwości, by stosować aparaty elektromiograficzne w wygodny sposób w domu3..

W przypadku osób dorosłych stosuje się niekiedy toksynę botulinową, która rozluźnia mięśnie. Metoda ta nie może być jednak stosowana u dzieci.

Psychoterapia w leczeniu zgrzytania zębami u dziecka

Z uwagi na to, że przyczyny zgrzytania zębami u dzieci miewają podłoże psychologiczne, częstym sposobem terapii zaburzenia jest pomoc psychologiczna. Techniki relaksacyjne mogą pomóc dziecku zmniejszyć napięcie w ciągu dnia i w efekcie zredukować potrzebę zgrzytania zębami w dzień lub w nocy. Odnalezienie przyczyn stresu i ich usunięcie – jeśli jest możliwe – również zwrotnie pozwala zniwelować bruksizm.

Dziecko może zgrzytać zębami na przykład dlatego, że wywieramy na nie presje związane z nauką, a ono nie radzi sobie w szkole wystarczająco dobrze. Związany ze szkołą stres, lęk przed porażką i oceną rodziców, może owocować tym, że dziecko z nerwów zgrzyta zębami we śnie. W takiej sytuacji pomoc w nauce, wsparcie rodziców, redukcja oczekiwań, mogą przynieść szybkie i pozytywne efekty.

Psychoterapia jest stosowana wtedy, kiedy problemy psychologiczne są głębsze i wymagają wieloaspektowej pomocy. Często – ze względu na to, że w przypadku dziecka są często związane z sytuacją rodziną, dobrą metoda jest psychoterapia systemowa, obejmująca całą rodzinę małego pacjenta.

Jak oduczyć dziecko zgrzytania zębami?

Zgrzytanie jest objawem, a nie chorobą samą w sobie. Dlatego sposobem redukcji zgrzytania jest znalezienie i usunięcie jego przyczyny, a jeśli to niemożliwe próba zniwelowania szkód, jakie może przynieść nawyk zgrzytania.

Zgrzytanie zębami należy do jednej z najczęściej pojawiających się u dzieci parasomni (zaburzeń snu). Szacuje się, że występuje u 14-20% dzieci (według innych badań od 7-15). Częściej dotyka dziewczynki4..

Sprawdź inne problemy ze snem u dzieci, które mogą towarzyszyć zgrzytaniu zębami.


1. mp.pl/pacjent/pediatria/lista/78854,zgrzytanie-zebami-u-15-rocznego-dziecka

2. Influence of psychosocial factors on the development of sleep bruxism among children- onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1365-263X.2009.00973.x

3. Biofeedback nadzieją w leczeniu bruksizmu – lek. Dent. Barbara Ryba Stomatologia po Dyplomie→2014→11

4. Bruxism in Children: A Warning Sign for Psychological Problems, Andréa Gonçalves Antonio, researchgate.net/profile/Lucianne- Maia/publication/7234082_Bruxism_in_children_A_warning_sign_for_psychological_problems/links/0912f50d18f8a97238000000/Bruxism-in-children-A-warning-sign-for-psychological-problems.pdf

fot.:cottonbro/Pexel.com

Możesz zajrzeć również do naszego sklepiku:
https://psychologiadziecka.org/sklep

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *