Dziecko rozpoczynające naukę w przedszkolu czy szkole musi dokonać dużego wysiłku, aby zaakceptować nową sytuację, w której się znalazło. Sposób adaptacji dziecka zależy w dużej mierze od jego cech indywidualnych, wsparcia ze strony rodziców oraz sposobu działania placówki. Jakie są warunki dobrej adaptacji?
• Stopniowe zapoznawanie dzieci z obowiązkami.
• Informowanie o tym, jakie zadania je czekają.
• Stwarzanie okazji do wzajemnego poznawania się dzieci.
• Tworzenie atmosfery akceptacji i wyrozumiałości.
• Budowanie środowiska edukacyjnego tak, aby budziło zainteresowanie dziecka.
• Traktowanie dzieci w sposób indywidualny przez nauczyciela.
Jakie są symptomy dobrej i złej adaptacji zobaczycie na infografice.
Symptomy dobrej adaptacji:
- dziecko czuje się w przedszkolu czy szkole na tyle dobrze i bezpiecznie, że okazuje różne uczucia: smutek, lęk, radość, złość;
- dziecko ma pozytywny stosunek emocjonalny do przedszkola/szkoły: wychowawczyni, rówieśników, nauki;
- dziecko jest aktywne, nawiązuje kontakty, współdziała, daje swoje propozycje;
- dziecko akceptuje reguły i przestrzega ich;
- dziecko wykonuje polecenia nauczyciela;
- dziecko ma zaufanie do nauczyciela, potrafi prosić o pomoc, zwraca się do niego w sytuacjach trudnych, dzieli się radościami i sukcesami;
Symptomy złej adaptacji:
- dziecko czuje się w przedszkolu czy szkole źle, ma poczucie zagrożenia, nie chce okazywać emocji lub wyraża emocje tylko jednego typu, np. lęk;
- dziecko ma negatywny stosunek do wychowawczyni, rówieśników, nauki;
- dziecko nie interesuje się otoczeniem, unika kontaktów;
- dziecko nie akceptuje reguł, niewspółmiernie reaguje na niepowodzenia;
- dziecko nie wykonuje zadań i poleceń nauczyciela;
- dziecko nie dzieli się swoimi sukcesami;
- dziecko cierpi z powodu bezsenności, wymiotów, zaburzeń łaknienia, jąka się, moczy w nocy;
Strategie adaptacji do szkoły
Pierwsze tygodnie, a często miesiące w szkole to czas kiedy dzieci sprawdzają możliwe sposoby zachowania się w niej. Zdobywają wiedzę na temat obowiązujących zasad oraz relacji między uczniami i nauczycielami. Sprawdzają także, jak są odbierane przez innych i zaczynają określać swoje miejsce w grupie rówieśniczej. Można wyróżnić trzy strategie (które nie są ich świadomym wyborem) charakterystyczne dla uczniów.
Strategia twórczej adaptacji. Uczeń czuje wsparcie ze strony rodziców oraz pracowników szkoły, co sprawia, że z powodzeniem realizuje zadania szkolne. Chętnie poznaje szkołę i angażuje się w jej życie. Uczeń lubi spędzać czas w szkole, swobodnie nawiązuje relacje z rówieśnikami i dorosłymi. Mówi o swoich potrzebach. Gdy dziecko przyzwyczai się do nowej sytuacji znika stres i napięcie.
Strategia lękowa. Uczeń jest wycofany. Unika aktywności związanych z zabawą i obowiązkami szkolnymi. Wykonuje wszystkie polecenia nauczyciela bez komentarza, nie sprzeciwia się niczemu, jest cichy, niewidoczny. Ma problemy z nawiązywaniem znajomości, nie podejmuje rozmów ani z dorosłymi ani z dziećmi. Woli być sam. Często czuje się osamotniony. Skoro nie mówi o problemach, to nauczyciel może myśleć, że ich nie ma. Jego celem jest przetrwanie niezauważonym przez cały dzień w szkole. Strategia ta może wynikać z kilku czynników. Dziecko nie jest pewne swoich umiejętności, nie ma wiedzy na temat funkcjonowania szkoły, nie ma wsparcia u dorosłych lub ma problemy rodzinne.
Strategia buntownicza. Uczeń nie dopasowuje się do zasad panujących w szkole, odmawia udziału w zajęciach, chce by wszystko odbywało się po jego myśli. Często „wybucha”, jest głośne i stara się zwrócić na siebie uwagę. Zaczepia rówieśników, więc z czasem zaczynają oni unikać jego towarzystwa. Dziecko może mieć słabe wyniki, raczej z powodu niechęci do nauki niż braku odpowiedniej wiedzy czy umiejętności. Jego zachowanie może wynikać z lęku przed szkołą i być sposobem zwrócenia uwagi na swoje problemy. Ignorowanie takiego zachowania może tylko nasilać jego kłopoty z adaptacją.
Co pomaga?
Rozpoczęcie nauki w szkole nie musi być stresujące. Jak to zrobić?
- Zadbaj o potrzeby dziecka. Najedzone i wyspane będzie mieć siłę do poznawania przedszkola czy szkoły. Ważna jest także więź z dzieckiem. Okazuj zainteresowanie, bądź z nim w trudnych emocjonalnie sytuacjach. To da dziecku siłę i świadomość istnienia „bezpiecznej bazy”, do której może zwrócić się o pomoc.
- Pokaż dziecku placówkę i jej najbliższe otoczenie przed pierwszym września.
- Nawiąż współpracę z nauczycielem. Niech waszym wspólnym celem będzie stworzenie dziecku jak najlepszych warunków do rozwoju.
- Ułóż wspólnie z dzieckiem plan dnia. Uwzględnijcie w nim zarówno obowiązki, jak i czas na zabawę czy spotkania z rówieśnikami.
- Angażuj się w życie szkoły. Uczestnicz w spotkaniach, apelach, wspólnych przedsięwzięciach takich jak festyny czy kiermasze.
- Wypowiadaj się pozytywnie o szkole, jako miejscu godnym zaufania.
- Pozwalaj dziecku na pracę w jego własnym tempie, aby mogło rozwinąć motywację wewnętrzną do pracy.
