Twoje dziecko buntuje się za bardzo? Może to ODD - Psychologia Dziecka

Bunt jest u dziecka naturalnym procesem rozwojowym. Pojawia się na pewnych etapach życia i choć jest wysoce uciążliwy dla rodziców, to jego istnienie jest przejawem prawidłowego rozwoju malucha. Niestety niekiedy zachowania buntownicze przekraczają granice, które można uznać za typowe dla danego etapu życia. Co może oznaczać to, że dziecko buntuje się za bardzo?  Kiedy bunt dziecko można uznać za przekroczenie granic rozwojowych czy kulturowych?

Kiedy bunt u dziecka jest normalny?

Choć większość rodziców chciałoby, by dzieci były posłuszne i grzeczne, to sytuacja, w której dziecko nie buntuje się przeciwko granicom jakie mu stawiamy, jest tak naprawdę psychologicznie niekorzystna. Dla dziecka niezgoda na proponowane mu przez rodzica rozwiązania jest elementem tworzenia własnej odrębności, uczenia się tego, że ma na coś wpływ i coś od niego zależy.  

(Sprawdź też, jak na dziecko działają zakazy.)

Niepowodzenie w tym okresie (czyli kiedy dziecku nie udaje się zbuntować, zostaje „pokonane” przez rodziców) może skutkować niskim poczuciem sprawstwa w przyszłości. Osoba, która nie przeszła fazy buntu, będzie uważać, ze nic od niej nie zależy, jej opinie, potrzeby, postawy nie mają dla nikogo znaczenia.

Bunt u dwulatka

To moment, w którym dziecko zdaje sobie sprawę, że nie jest częścią organizmu matki, tylko stanowi samodzielną osobę. Dopiero wtedy zaczyna się kształtować jego odrębność, którą dziecko chce wyrazić. Ma jednak ograniczone możliwości komunikacji, stąd płacz, tupanie nogami i uparta negacja wszystkiego.

Bunt u nastolatka

Ten etap to moment kształtowania się własnej tożsamości dziecka. Objawia się podważaniem autorytetów, chęcią zaznaczenia odrębności swojego ja w każdym niemalże obszarze życia. I choć dla rodziców to trudny etap, kiedy nastolatek neguje w zasadzie wszystko (a najbardziej własną rodzinę), to jest to etap niezbędny do tego, by w przyszłości, jako osoba dorosła mógł być osobą niezależną.

Nie każdy bunt dziecka jest elementem rozwojowym. Dziecko może też zachowywać się buntowniczo i stawać w opozycji do rodziców i innych dorosłych również na innych etapach życia. Niekiedy są to stany przejściowe związane z rozwojem bądź nagromadzeniem się stresu lub trudności emocjonalnych u dziecka. Są jednak sytuacje, kiedy takie wzorce zachowania stają się względnie trwałe – dziecko zachowuje się tak w zasadzie cały czas. Buntuje się za mocno.

Zaburzenia opozycyjno – buntownicze (ODD) – co to jest?

Z zaburzeniem ODD (Oppositional Defiant Disorder) mamy do czynienia wtedy, kiedy bunt dziecka zaczyna przekraczać normy zachowania dla danego wieku i jest w miarę stałym wzorcem zachowania. Jednocześnie dziecko nie krzywdzi w świadomy sposób innych osób (jeśli tak się dzieje, możliwe, że dziecko przejawia poważniejsze zaburzenia – np. psychopatyczne) i to, co robi, nie stanowi też w świetle prawnym wykroczeń.

Objawy nadmiernego buntu u dziecka (ODD):

  • Stałe, aktywne przeciwstawianie się woli i decyzji dorosłych.
  • Częste utraty panowania nad sobą.
  • Bardzo niski próg tolerancji na frustrację („chcę teraz, zaraz”).
  • Obwinianie innych za swoje problemy i niepowodzenia.
  • Prowokowanie dorosłych i rówieśników do kłótni lub dyskusji.
  • Celowe irytowanie innych osób.
  • Złośliwe i mściwe zachowania (przynajmniej dwa takie epizody w ciągu ostatnich 6 miesięcy).
  • Duża drażliwość i wrażliwość na swoim punkcie.
  • Przekraczanie norm społecznych i kulturowych.

Ze względu na to, że powyższe objawy występują powszechnie u buntujących się dzieci, aby zdiagnozować zaburzenia opozycyjno – buntownicze (ODD) konieczna jest analiza intensywności tych zachowań oraz nasilenia problemu. Psycholog skupia się na tym, by zrozumieć czy opozycja dziecka pojawia się w różnych środowiskach (zachowuje się tak i w domu i w szkole i wobec rówieśników i osób starszych czy jedynie w określonych sytuacjach – np. wobec ojca), na ile jest nasilona (czy pojawia się w niektóre dni czy jest trwałym wzorcem zachowania, na ile dziecko kontroluje swoje zachowanie i jest w stanie unikać niepożądanych konsekwencji (np. prowokuje jedynie bierną matkę, ale zachowuje spokój wobec dominującego ojca).

Przy diagnozie ODD konieczne jest wykluczenie sytuacji, w których bunt dziecka jest naturalnym elementem wieku rozwojowego oraz zaburzeń psychicznych. Uważa się, że ODD to konsekwencja nie leczonych zaburzeń nadpobudliwości i zaburzeń hiperkinetycznych (np. ADHD). Problemy te pojawiają się również u dzieci z zaburzeniami nastroju, moczeniem nocnym i dzieci ze specyficznymi trudnościami w szkole.

Konsekwencje ODD

Dzieci z deficytami w zakresie kontroli własnej pobudliwości, które zachowują się w sposób opozycyjno-buntowniczy często zmagają się również z:

  • ADHD (ODD jest niejako konsekwencją nieleczenia ADHD),
  • depresją,
  • zaburzeniami lękowymi,
  • problemami z nauką,
  • innymi zaburzeniami zachowania.

Brak pomocy psychologicznej u dziecka buntującego się nadmiernie może prowadzić do:

  • obniżenia wyników w szkole,
  • zachowań antyspołecznych,
  • problemów z kontrolą impulsów,
  • uzależnień,
  • samobójstw.

ODD jest rozpoznawane w USA i niektórych krajach Europy Zachodniej. W Polsce nie mówi się o tym zaburzeniu osobno, stawiając je na równi z problemami eksternalizacyjnymi u dzieci. Szacuje się, ze dotycza one około 3-5% dzieci i młodzieży.

Znaczącą różnicą między ODD a zaburzeniami eksternalizacyjnymi jest jednak to, że dziecko z ODD nie wchodzi w konflikty z prawem (np. nie przejawia agresji fizycznej, nie bije innych, nie kradnie, nie dokonuje aktów wandalizmu na mieniu publicznym).

fot.: Mohamed Abdelghaffar z Pexels

Możesz zajrzeć również do naszego sklepiku:
https://psychologiadziecka.org/sklep

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *