„W kulturze dobrobytu wdzięczność stała się wartością, która musi być wyuczona i regularnie praktykowana. (…) Prawdziwa wdzięczność wykracza daleko poza zwykłe słowo »dziękuję«. Wyuczenie formułki grzecznościowej jest dużo łatwiejsze niż autentyczne docenianie tego, co się ma. Odczuwanie wdzięczności jest przeciwieństwem »uprzywilejowanej« postawy i oczekiwania, że cały świat jest podany na tacy”
– pisze Amy McCready w książce Epidemia egoizmu.
Owen Griffith, autor książki Gratitude. A Way of Teaching, zaznacza, że wdzięczność można ćwiczyć jak mięśnie. Regularne ćwiczenia budują nasze mięśnie a regularna praktyka wdzięczności wzmacnia naszą zdolność do dostrzegania dobra w życiu, nawet w chwilach stresu. Poprzez codzienne wprowadzanie ćwiczeń i praktyk związanych z wdzięcznością do domu czy klasy możemy pomóc dzieciom/uczniom – i sobie samym – stać się bardziej świadomymi darów, które nas otaczają: piękna natury, uśmiechu naszych przyjaciół, smaku jedzenia, troskliwości naszych bliskich, przyjaciół czy kolegów w klasie. Zauważając i poświęcając czas, by w pełni docenić te proste, ale często pomijane dary, zwiększamy nasze codzienne doświadczenie pozytywnych emocji. Przyczynia się to do budowania siły i odporności psychicznej, która wspiera zarówno dzieci, jak i dorosłych w trudnych chwilach.
Ucząc wdzięczności w szkole, trzeba pamiętać, że społeczność szkolna składa się z dorosłych i dzieci, którzy różnią się, np. wiekiem, umiejętnościami czy statusem społeczno-ekonomicznym. Może to oznaczać, że różnią się oni także sposobem wyrażania i praktykowania wdzięczności. W niektórych rodzinach czy środowiskach werbalne wyrażanie wdzięczności jest powszechne, podczas gdy w innych gest, odwzajemniony akt dobroci lub troski, prosty lub rozbudowany rytuał, wręczenie małego symbolu lub prezentu mogą być postrzegane jako bardziej odpowiednie. Sposób wyrażania wdzięczności wobec drugiej osoby może różnić się w zależności od tego, jak dobrze ją znamy. Wdzięczność może być również inaczej wyrażana wobec rówieśnika, a inaczej wobec osoby o innym statusie społecznym. Zachęcanie do dyskusji o tych i innych różnicach w klasie pogłębi zrozumienie wdzięczności przez uczniów.
Podczas rozmów z uczniami o wdzięczności należy pamiętać, że niektóre dzieci mogą mierzyć się z poważnymi wyzwaniami. Mogą to być choroby, trudna sytuacja w rodzinie, utrata bliskiej osoby, wykorzystywanie, zaniedbywanie, narażenie na przemoc, dyskryminacja czy trudności ekonomiczne. Z jednej strony dzieci, które otrzymują wsparcie dorosłych (w domu, szkole lub społeczności) pomagających im radzić sobie z tymi wyzwaniami, mogą mieć wyższe poczucie wdzięczności za wszystko, co w ich otoczeniu pozwala im przezwyciężać trudności. Z drugiej strony dzieci bez takiego wsparcia mogą mieć kłopot ze wskazaniem wydarzeń z ich życia, za które czują wdzięczność.
Warto pamiętać, że wdzięczność nie może być narzucona z zewnątrz. Lekceważące byłoby sugerowanie dzieciom, by „patrzyły tylko na pozytywy” w obliczu osobistych zmagań czy cierpienia. Psycholodzy sugerują, że pracując z dzieckiem, u którego wysoki poziom stresu sprawia, że doświadczanie wdzięczności staje się wyzwaniem, ważne jest, by je uważnie i z empatią wysłuchać oraz uznać jego uczucia. Można powiedzieć na przykład: „Słyszę, że jest ci naprawę trudno o tym mówić. Rozumiem, dlaczego jest ci trudno myśleć o czymś, za co możesz być wdzięczny”. Dzięki temu dziecko dostaje informację, że zostało zauważone i wysłuchane, a jego uczucia są ważne. W ten sposób pomagasz dziecku wyrazić i zrozumieć jego emocje, budujesz jego odporność psychiczną, a także jego zdolność do rozumienia i uznawania uczuć innych. Są to umiejętności niezbędne do okazywania wdzięczności.
Inną kwestią, która może się pojawić podczas uczenia wdzięczności w klasie, jest materializm, czyli traktowanie sukcesu finansowego, popularności, wyglądu fizycznego czy bycia modnym za wyznaczniki spełnienia, szczęścia i wartości drugiego człowieka. Badania na ten temat prowadziła prof. Uniwersytetu Gdańskiego dr hab. Anna Maria Zawadzka z współpracownikami. Wynika z nich, że nastolatki, które uważają, że celem życia jest zdobycie sukcesu finansowego, mają zwykle obniżony dobrostan – mniejszą witalność, odczuwają więcej niepokoju, częściej wykazują zaburzenia osobowości, zaburzenia narcystyczne czy zaburzenia zachowania. Materialistycznie nastawione nastolatki otrzymują też gorsze stopnie w szkole, mają mniejszą motywację do pracy. Są także bardziej narażone na ryzykowne zachowania – picie alkoholu, zażywanie narkotyków czy przygodny seks.
W społeczeństwie nastawionym na konsumpcjonizm uczniowie, kiedy zastanawiają się, za co są wdzięczni, mogą mieć tendencję do skupiania się na rzeczach materialnych. Mogą czuć zazdrość, patrząc na rzeczy posiadane przez innych. Mogą też brać swoje rzeczy za pewnik, z trudem doceniając to, co mają. Uczenie wdzięczności w klasie może pomóc zmniejszyć poczucie, że „wszystko mi się należy”, z którym niektórzy uczniowie podchodzą do życia. Dzieci, stając się bardziej świadome tego, w jaki sposób wyrażać wdzięczność lub wykonywać akty dobroci dla innych, mogą doświadczać zarówno „dawania”, jak i „brania” w sposób, który ma głęboki wpływ na ich rozwój emocjonalny. Może to zwiększyć świadomość wielu niematerialnych źródeł dobra w ich życiu.