Uzależnienie od uczenia się – czy można uczyć się za dużo? - Psychologia Dziecka

Moja córka uczy się całymi dniami – mówi jedna dumna mam do drugiej. Niestety, co wielu rodziców wprawia w zachwyt nad własnym dzieckiem, często powinno martwić. Dlaczego? Bo nasze dziecko może być uzależnione od uczenia się.

Papierosy, alkohol, narkotyki – takich uzależnień boją się rodzice. Kiedy dziecko pilnie się uczy i spędza z nosem w książkach całe dnie, większość rodziców jest zachwycona i chwali się otoczeniu, jakie ma pilne, ambitne i poukładane dziecko. Niewiele osób wie, że to również może być uzależnienie. Groźne dla psychiki i rozwoju naszego dziecka.

Czy można się uzależnić od uczenia?

Niestety tak. Uzależnić można się od wszystkiego – dotyczy to również zachowań akceptowalnych społecznie, takich jak uczenie się. Dziecko, które dużo się uczy i spędza całe dnie w książkach i na odrabianiu zadań może być nie tyle pilne, co uzależnione od nauki

Rozwojowi uzależnienia od uczenia się sprzyja nasz system edukacji, który nastawiony jest na zapamiętywanie faktów (nierzadko bez ich rozumienia) i zaliczanie kolejnych etapów za pomocą testów czy egzaminów. Dobra ocena czy wynik punktowy to nagroda, która wzmacnia uzależnienie

Uczenie się to też –  zwłaszcza w przypadku dzieci – aktywność, z której nie można zrezygnować. Jest akceptowalna społecznie i oczekiwana przez rodziców. Między innymi dlatego też tak trudno się ją leczy. Nie można przecież całkiem odstawić obiektu uzależnienia i zrobić dziecku „detoks od nauki” To wszystko powoduje, że uzależnienie się od uczenia się jest coraz częstsze oraz trudne w diagnozie.

Kto uzależnia się od uczenia?

Znacznie częściej od uczenia się uzależniają się dziewczynki niż chłopcy. szacuje się, że uzależnionych od uczenia się jest od 8-10% osób[i]. Uzależnienie od uczenia się jest bardziej powszechne w gospodarkach rozwiniętych, opartych na wiedzy, w których mocno promuje się postawy rywalizacyjne.

Badania prowadzone nad uzależnieniem od uczenia się wykazały korelację między sytuacją materialną a tym uzależnieniem. W przypadku osób o najgorszej sytuacji materialnej związku nie było, ale już nieco wyższy poziom finansowy wykazuje związek z kompulsją uczenia się, przy czym kompulsja jest tym silniejsza, im gorsza jest sytuacja materialna (za wyjątkiem osób o najniższej sytuacji materialnej).

Im gorsza jest sytuacja materialna osób o wysokim zaangażowaniu w naukę i wysokim poczuciu samoskuteczności w zakresie uczenia się, tym większe ryzyko, że ich stosunek do uczenia się przybierze formę kompulsji.[ii]

Uzależnienie od uczenia się – objawy

W przypadku uzależnienia od uczenia się objawy są podobne do uzależnienia od hazardu czy uzależnień od substancji psychoaktywnych.

Do najczęstszych objawów uzależnienia od uczenia się należą:

  • Powtarzalność zachowania,
  • Odczuwanie przyjemności lub zmniejszenie dyskomfortu w wyniku w czasie uczenia się,
  • Wewnętrzny przymus uczenia się (kompulsja), któremu uzależniony nie może się oprzeć,
  • Stres, problemy zdrowotne wynikające z niemożliwości lub zbyt małego poświęcania czasu na dane zachowanie.

Według wielu badań uzależnienie od uczenia się ma dynamikę zbliżoną do uzależnienia się od pracy. Badania nad związkiem między motywacją do uczenia się a uzależnieniem od niego wykazały związek zarówno z wewnętrzną i zewnętrzną motywacją do nauki[iii].

Dzieci uzależnione od uczenia się gorzej radzą sobie w okresie przerw od nauki lub nawet w tym czasie starają się nadal uczyć. W późniejszych etapach życia, uzależnienie od uczenia się może przybrać formę wiecznego studenta – w tym jednak przypadku, chory podejmuje coraz to kolejne aktywności edukacyjne (np. kolejne studia), a nie podejmuje zachowań, które są odpowiednie do jego etapu rozwojowego (np. pracy).

Rodzice powinny zwracać uwagę na następujące zachowania dziecka:

  • Obsesyjna chęć ciągłej nauki,
  • Brak czasu wolnego, poświęcania go na swoje przyjemności,
  • Duża rywalizacja o stopnie,
  • Perfekcjonizm objawiający się silnym lękiem przed negatywnymi ocenami czy popełnianiem błędów,

Dlaczego uzależnienie od uczenia się trzeba diagnozować?

Dlatego, że brak leczenia tego uzależnienia prowadzi do wykształcenia dysfunkcyjnych dla jednostki zachowań radzenia sobie ze stresem. W przyszłości (dorosłości) może to obawiać się albo niemożnością podjęcia pracy zarobkowej (stałe studiowanie i przedłużanie okresu nauki) lub zmianą uzależnienia od uczenia się na pracoholizm.

Dodatkowo badania psychologiczne oraz eksperci (np. dr Atroszko[iv]) wykazują, że istnieją osoby, które mają wyższą skłonność do uzależnień niż inne oraz wyraźną skłonność do uzależniania się od szerokiego spektrum zachowań. Wczesna diagnoza pozwoliłaby podjąć działania naprawcze, które mogłyby zapobiec rozwinięciu się u tych osób większego spektrum uzależnień.

Jak leczyć uzależnienie od uczenia się?

Podstawą jest praca nad tym, by dziecko miało zachowaną równowagę między uczeniem się a czasem wolnym. Rodzice, nakładając na dziecko dużą ilość obowiązków związanych z uczeniem się i zajęć dodatkowych, mogą dodatkowo wzmacniać uzależnienie. Przy leczeniu problemu trzeba zatem poświęcić dużo uwagi temu, czy dziecko ma i wykorzystuje czas wolny.

Dobre efekty w leczeniu uzależnienia od uczenia się powinna przynieść terapia poznawczo – behawioralna, która dobrze radzi sobie w leczeniu pracoholizmu oraz dialog motywujący.  

Fot,: olia danilevich z Pexels


[i] Uzależnienie od uczenia się – rozpowszechnienie zjawiska oraz potencjalne oddziaływania terapeutyczne i profilaktyczne – Paweł Atroszko, Bartosz Atroszko, Uniwersytet Gdański

[ii] Sytuacja materialna studentów, zaangażowanie  i samoskuteczność w zakresienauki akompulsjauczenia się

[iii] Stanisław Czerwiński, Związek między rodzajem motywacji do nauki a uzależnieniem od uczenia się w kontekście Teorii Autodeterminacji, Paweł Atroszko, Bartosz Atroszko, Uniwersytet Gdański

[iv] „Kobiety i mężczyźni uzależniają się inaczej”, Agnieszka Kliks-Pudlik Medycyna praktyczna, mp.pl.

Możesz zajrzeć również do naszego sklepiku:
https://psychologiadziecka.org/sklep

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *