„Co robić, moje dziecko mnie bije”, „dziecko bije dzieci w przedszkolu”, „mój syn bije inne dzieci” – to najczęstsze skargi rodziców na swoje dzieci w aspekcie agresji. Tymczasem agresja fizyczna nie jest jedyną formą agresji jaką przejawiać mogą dzieci w wieku przedszkolnym. Poza zwykłym biciem, dziecko umie być agresywne na wiele innych sposobów. Jakie formy może przyjąć agresja u przedszkolaka?
Agresja fizyczna – dziecko uderza, gryzie, kopie. Agresja fizyczna nie zawsze musi być skierowana osobę odpowiedzialną za wywołanie agresji. Dziecko umie przenosić agresję i bić innych niejako w zamian za sprawcę. Dzieci starsze, agresją fizyczną zyskują też posłuch w grupie rówieśniczej. Jeśli dziecko trafi na grupę, która podda się przemocy, zachowanie agresywne dziecka, będzie nagradzane.
Agresja werbalna – dziecko przezywa, pokrzywia się, rzuca złośliwe uwagi, wyśmiewa (agresja bezpośrednia) lub też obmawia, plotkuje, wyśmiewa za plecami (agresja pośrednia) – obie formy są częste u dzieci przedszkolnych. Rodzice często bagatelizują tą formę agresji u dziecka uznając, że samo wystawianie języka nie jest jeszcze niczym strasznym – dla drugiego dziecka jednak, taka forma agresji jest tak samo znacząca jak kopniak czy policzek – dlatego dzieci często reagują – zdaniem dorosłych – niewspółmiernie, bijąc dzieci, które ich wyśmiewają.
Agresja instrumentalna – są to wszystkie działania dziecka, które mają na celu zdobycie tego, czego dziecko pragnie. Takimi formami agresji jest płacz w sklepie, tupanie nogami, krzyczenie na inne dziecko. Jeśli rodzice ustąpią dziecku, nauczy się ono, że agresja instrumentalna jest dobrym narzędziem do osiągania celów.
Agresja naśladowcza – dziecko obserwuje agresję nie tylko w domu (w którym agresja jest) ale również w telewizji czy na podwórku. Widząc ją, sprawdza jej skuteczność. Niestety rodzice zbyt często uznają, że agresja u dziecka ma formę naśladowczą i kiedy dziecko reaguje agresywnie są skłonne przypisywać to naśladownictwu – w efekcie nie reagują wystarczająco szybko i dziecko z zachowania agresywnego tworzy wzór zachowania.
Agresja skierowana na siebie (autoagresja) – zachowania autoagresywne (uderzanie głową w ścianę, bicie się, szczypanie, kaleczenie) jest sygnałem nie radzenia sobie przez dziecko z jego emocjami. Takie zachowanie może być symptomem zaburzenia i wymaga pomocy psychologicznej i terapeutycznej.
Agresja z frustracji – dziecko, tak samo jak dorosły przeżywa frustracje – po takim doświadczeniu, nie mogąc zareagować w inny sposób, może mieć tendencję, do zachowania agresywnego (drugim rodzajem zachowania przy frustracji jest płacz). Blokowanie agresji z frustracji w całości, może doprowadzić do tego, ze dziecko nie będzie umiało złościć się w przyszłości.
na podst. A. Kozłowska, „Jak pomagać dziecku z zaburzeniami życia uczuciowego”/