Dziecko w przebiegu konfliktów rówieśniczych - Psychologia Dziecka

Aby adaptacja społeczna dziecka w środowisku szkolnym mogła przebiegać w sposób niezakłócony, muszą zostać spełnione podstawowe czynniki. Przystosowanie wymaga współpracy rodzica, szkoły oraz samego dziecka w celu uzyskania jak najlepszych rezultatów na polu społeczno-emocjonalnym. W przypadku dziecka, które na co dzień spotyka się z odrzuceniem, jest uczestnikiem lub wręcz ofiarą konfliktu rówieśniczego, proces też może być nie tylko zaburzony, ale i zahamowany. Jak skutecznie wspomóc dziecko w przypadku wystąpienia takiego konfliktu i co zrobić, by nie dopuścić do jego eskalacji?

Najczęstsze przyczyny konfliktów rówieśniczych

Szkoła jest miejscem, w którym spotykają się dzieci z diametralnie różnych domów i środowisk. Mają różne zainteresowania, przyzwyczajenia i sposoby komunikowania się ze światem. Zdarza się, że niekiedy różnice między nimi są tak spolaryzowane, że dochodzi do nieporozumień, kłótni, a nawet zaburzeń w relacjach rówieśniczych. O ile da się je rozwiązać w sposób szybki i zrównoważony, a same nieporozumienie nie przenosi się na pozostałe dziedziny życia, problem wycisza się samoistnie, niekiedy już na drugi dzień od jego wystąpienia. Co jednak zrobić, gdy przyczyna powstania konfliktu jest niemożliwa do zażegnania, a niechęć ze strony kolegów przenosi się ze szkoły do życia prywatnego i skutecznie je deprecjonuje?

Sposoby radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych

Dziecko, które z powodu cech swojej osobowości, np. nieśmiałości lub introwertyzmu nie komunikuje się z rówieśnikami w naturalny i reaktywny sposób, bardzo często popada w rozmaite konflikty. Nieśmiałe dzieci często wpadają w apatię i zamykają się w sobie, co często potęguje zachowania ze strony kolegów, z kolei nadpobudliwe nie zawsze potrafią w wyważonych słowach odpowiedzieć na zaczepki, więc ich reakcje bywają nieadekwatnie gwałtowne i niezrozumiałe dla otoczenia.

Aby dzieci skutecznie potrafiły odnaleźć się w sytuacjach konfliktowych, warto nauczyć je podstawowych mechanizmów. Najważniejsze z nich to:

  • podejmowanie dialogu – w przypadku, gdy dziecko ma do czynienia z napastliwymi kolegami i niewybrednymi komentarzami, dobrym rozwiązaniem jest racjonalna i kulturalna wypowiedź, mająca na celu zatrzymanie eskalacji konfliktu i doprowadzenie do pojednania.
  • panowanie nad emocjami – w sytuacjach stresowych każdy człowiek, w tym również dziecko, działa odruchowo w oparciu o wyuczone reakcje emocjonalne, takie jak złość, krzyk albo uciekanie. W przypadku trwającego konfliktu mogą one dodatkowo potęgować reakcje ze strony rówieśników i przekładać się bezpośrednio na przebieg zdarzenia. Warto by dziecko już od najmłodszych lat uczyło się panowania nad emocjami i potrafiło zareagować adekwatnie do sytuacji.
  • proszenie o pomoc – w momencie, gdy kłótnia między dziećmi lub nastolatkami została zaogniona i realnym jest zagrożenie zdrowia lub nawet życia, dziecko jak najszybciej powinno zgłosić sytuację nauczycielowi bądź innemu dorosłemu

Przenikanie strefy realnej i wirtualnej

W przypadku występowania współczesnych konfliktów na tle rówieśniczym należy pamiętać, że często przenoszą się one z jednego świata do drugiego. Kłótnie spowodowane nieporozumieniami w czasie gry online mogą negatywnie wpłynąć na realną przyjaźń, a zgrzyty w świecie rzeczywistym mogą zostać zintensyfikowane w sieci internetowej, np. na portalach społecznościowych. Bardzo ważnym jest, aby dziecko miało na tyle duże zaufanie do rodzica, by w każdym z tych przypadków odpowiednio szybko poinformowało go o ewentualnych kłopotach. Niekiedy zwykła kłótnia w środowisku internetowym może stać się wstępem do cyberbullyingu, czyli jednej z form przemocy emocjonalnej i psychicznej. Jest to szczególnie duże zagrożenie w przypadku nastolatków, którzy w naturalny sposób funkcjonują w obu tych rzeczywistościach, często nie potrafiąc racjonalnie rozgraniczyć jednej od drugiej.

Jak pomóc dziecku w konflikcie rówieśniczym?

Dziecko, które na co dzień boryka się z niezrozumieniem ze strony kolegów lub wręcz staje się ofiarą większej grupy, bardzo często nie wie, jak poprosić o pomoc w rozwiązaniu sporu. W takim przypadku rodzice dość późno dowiadują się o trwającym problemie i ich reakcja bywa nieadekwatna do sytuacji. Wiele z nich podejmuje działania mające na celu rozwiązanie dziecięcych nieporozumień w ich imieniu, np. kontaktując się z opiekunami drugiego dziecka, odbierając tym samym samodzielność i przyczyniając się do nasilenia poczucia bezradności. Niekiedy taka reakcja bezpośrednio wpływa na nasilenie się problemu i daje dodatkowy argument dla strony przeciwnej, atakującej. Tymczasem najlepszym rozwiązaniem jest podejmowanie dialogu z dzieckiem, podjęcie próby dotarcia do źródła konfliktu i proponowanie dziecku ewentualnych sposób na jego rozwiązanie. W sytuacji, kiedy jednak z powodu swojego wycofania lub nasilenia problemu młody człowiek nie potrafi wprowadzić tych rozwiązań w życie, dobrym pomysłem będzie skorzystanie z pomocy poradni psychologicznej. Warto pamiętać, że przeczekiwanie takich zdarzeń ma negatywny wpływ na prawidłowy rozwój dziecka, zwłaszcza kilkulatka i może przyczynić się do późniejszych problemów z nawiązywaniem znajomości oraz z rozwijaniem się tożsamości społecznej.

Jakie działania powinna podjąć szkoła?

Nasilający się konflikt rówieśniczy w klasie z pewnością nie powinien umykać uwadze nauczycieli oraz wychowawcy. Prawidłowym działaniem w tej sytuacji jest przeprowadzenie rozmowy z uczniami. W zależności od ilości zaangażowanych osób rozmowy te mogą być prowadzone zarówno indywidualnie, jak i w grupie, jednak w tym drugim przypadku koniecznie należy wziąć pod uwagę nastroje i charakter konfliktu, by uniknąć jego eskalacji. Dobrze jeśli w dialogu bierze udział także psycholog szkolny, posiadający odpowiednią wiedze i narzędzia do komunikacji, którymi może wesprzeć uczestników spotkania. Wychowawca powinien również skontaktować się z rodzicami i informować o swoich działaniach. Istnieje wiele różnych programów o charakterze socjoterapeutycznym, które mogą zostać przeprowadzone w przypadku zaognionego konfliktu. Podstawowymi celami takiego programu są m.in. wyzwalanie umiejętności współpracy i współżycia w społeczności klasowej i szkolnej, odróżnianie zachowań pozytywnych od negatywnych oraz wpajanie dzieciom umiejętności radzenia sobie z emocjami. Dzięki zaangażowaniu całej klasy oraz współpracy kadry nauczycielskiej i rodziców można w skuteczny i dojrzały sposób przyczynić się do wygaszenia konfliktów między rówieśnikami.

Konflikty rówieśnicze są stałym elementem kształtowania się osobowości dzieci i nastolatków, ale też doskonałym momentem na poznanie sposobów radzenia sobie z nimi. Z odrobiną pomocy ze strony dorosłych mogą stać się źródłem czerpania umiejętności społecznych.

Możesz zajrzeć również do naszego sklepiku:
https://psychologiadziecka.org/sklep

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *