Czym jest wdzięczność? - Psychologia Dziecka

Chcemy mieć szczęśliwe życie. Marzymy o dobrej pracy, idealnej rodzinie, finansowej stabilności i bogatym życiu towarzyskim. W tej niekończącej się pogoni za szczęściem, które w większości przypadków jest jak miraż, bardzo rzadko dziękujemy za to, co już mamy. Tracimy przez to naturalną radość i wdzięczność za to, co nas otacza. Korzyści płynące z praktykowania wdzięczności są olbrzymie. Warto się jej przyjrzeć bliżej, nauczyć pielęgnować i uczyć jej dzieci.

Nie ma jednej definicji wdzięczności. Każdy z nas ma swoją. Kiedy jesteśmy wdzięczni, uznajemy, że otrzymaliśmy dar, dostrzegamy jego wartość i doceniamy intencje ofiarodawcy. Także z naukowego punktu widzenia wdzięczność wymyka się łatwym klasyfikacjom. Przez badaczy przedstawiana jest jako postawa, emocja, nastrój, cnota moralna, nawyk, motyw, cecha osobowości, reakcja na radzenie sobie z problemami, a nawet sposób na życie.

W psychologii pozytywnej wdzięczność jest sposobem uznania dobrych rzeczy, które przydarzają się w naszym życiu. Psychologowie Jeffrey Froh – profesor psychologii w Hofstra University – i Giacomo Bono – profesor psychologii w California State University – definiują wdzięczność jako emocję, którą ludzie odczuwają, gdy ktoś zrobił dla nich coś miłego lub pomocnego lub gdy dostrzegają w swoim otoczeniu dobre rzeczy i przyjazne osoby. Robert Emmons – profesor psychologii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Davis, czołowy badacz wpływu wdzięczności, autor wielu badań i książek na ten temat – nazywa wdzięczność emocją społeczną, ponieważ według niego wymaga ona od nas dostrzeżenia, w jaki sposób inni ludzie nas wspierają i akceptują. Owen Griffith, autor książki Gratitude. A Way of Teaching, definiuje wdzięczność jako orientację życiową, którą można wybrać i która może „przeformatować” nasz mózg i zastąpić nawykową tendencję do negatywizmu optymizmem.

Składniki wdzięczności

Naukowcy z The University of North Carolina at Chapel Hill (UNC) w projekcie „Raising Grateful Children” („Wychowywanie wdzięcznych dzieci”) wykazali, że wdzięczność składa się z czterech składników. Są to:

  1. Dostrzeganie rzeczy, za które możemy być wdzięczni. Częścią wdzięczności jest zatrzymanie się i zwrócenie uwagi, kiedy coś otrzymujemy, oraz rozpoznanie dobrych rzeczy, które już są w naszym życiu. Wiąże się to również z dostrzeżeniem myśli i troski osób stojących za prezentami, które otrzymujemy.
  2. Myślenie o tym, dlaczego te rzeczy zostały nam dane. Czujemy się bardziej wdzięczni, jeśli wierzymy, że prezent został wręczony spontanicznie, a nie jeśli ofiarodawca czuł się zobowiązany nam go dać. Wdzięczność może się pojawić, gdy się zastanowimy, dlaczego darczyńca zdecydował się dać nam ten konkretny prezent.
  3. Emocje odczuwane podczas sytuacji, gdy ktoś nam coś podaruje. Szczęście, którego doświadczamy, gdy otrzymujemy prezent, i to, w jaki sposób buduje to relację, może przełożyć się na uczucia wdzięczności.
  4. Działanie, czyli to, jak wyrażamy wdzięczność. Co robimy, aby okazać wdzięczność drugiemu człowiekowi. Podziękowanie lub przytulenie może być sposobem na wyrażenie naszych pozytywnych uczuć. Może nas także zainspirować do przekazywania wdzięczności dalej, by i inni mieli pozytywne doświadczenia bycia obdarowanym i wdzięcznym.

Wczesne doświadczenia dzieci związane z wdzięcznością dotyczą przede wszystkim namacalnych zachowań, np. mówienia „dziękuję”, ponieważ to właśnie na nie kładą nacisk rodzice i sami je modelują. W miarę jak dzieci rosną i uczą się praktykowania wdzięczności, przyswajają nowe zachowania i komunikaty od swoich opiekunów. Kiedy już dziecko pamięta o tym, by mówić „dziękuję”, warto się upewnić, jak rozumie wdzięczność. Badacze zachęcają do zadawania dzieciom pytań, które pomogą im rozwinąć głębsze poczucie wdzięczności.

Oto przykłady pytań, które mogą pomóc dzieciom doświadczyć wszystkich czterech składników wdzięczności:

  1. Za co możesz być wdzięczny? Czy jesteś wdzięczny za obecność ludzi w swoim życiu?
  2. Co sądzisz o prezencie, który otrzymałeś? Czy myślisz, że powinieneś podarować coś osobie, która ci go dała? Czy uważasz, że zasłużyłeś na ten prezent?
  3. Czy czujesz się szczęśliwy, że dostałeś ten prezent? Co w tym prezencie sprawia, że czujesz się szczęśliwy?
  4. Czy istnieje sposób, aby pokazać, jak się czujesz w związku z tym prezentem?

Aby doświadczyć większej wdzięczności, warto rozmawiać z dzieckiem o tym, co myślicie, czujecie i jak reagujecie na ludzi i prezenty, za które jesteście wdzięczni.

Starsze dzieci i dorośli są bardziej skłonni do spontanicznego angażowania się we wszystkie cztery składniki wdzięczności, ale młodsze dzieci mogą się aktywnie włączyć tylko w niektóre z nich i tylko wtedy, gdy zostaną o to poproszone. Dzieci będą mogły lepiej okazywać wdzięczność, kiedy zdobędą więcej umiejętności poznawczych, ponieważ wtedy zaczną łączyć części „zauważ – pomyśl – poczuj” doświadczania wdzięczności z częścią „zrób”.

Rodzice i nauczyciele odgrywają olbrzymią rolę w pomaganiu dzieciom w rozwijaniu „mięśni wdzięczności”. Jednak jak wynika z badań poświęcają, oni dużo więcej uwagi na część „zrób” niż część „zauważ – pomyśl – poczuj”. Mniej niż jedna trzecia rodziców twierdzi, że pyta swoje dzieci w wieku od sześciu do dziewięciu lat o ich myśli i uczucia pojawiające się razem z wdzięcznością. Wdzięczność wymaga uważności, chwili zastanowienia i głębokich emocji, bez nich jest bowiem niepełna.

Jeffrey Froh i jego współpracownicy zaprojektowali lekcje na temat praktykowania wdzięczności dla uczniów w wieku od ośmiu do jedenastu lat. Lekcje pomagały dzieciom głębiej zastanowić się nad tym, co się dzieje, kiedy ktoś oferuje pomoc – w tym nad jego intencjami, kosztami, jakie ponosi pomagający, i korzyściami, jakie pomoc przynosi. W trakcie serii lekcji uczniowie rozważali przykłady miłych rzeczy, które ludzie robią dla innych (na przykład: rodzeństwo pomaga w odrabianiu lekcji, przyjaciel dzieli się przekąską) i dyskutowali o tym, jak takie doświadczenie wygląda z perspektywy pomagającego i osoby, której się pomaga. Badacze odkryli, że uczniowie, którzy praktykowali wdzięczność, czuli się bardziej wdzięczni i docenieni, a także pisali więcej kartek z podziękowaniami dla innych, kiedy mieli taką możliwość.

Badania pokazują, że wdzięczność to nie tylko sposób, w jaki dziękujemy innym, ale także sposób patrzenia na otaczającą nas rzeczywistość. Wymaga ona od nas zwracania uwagi na dobre rzeczy, które otrzymujemy, i obserwowania naszych wewnętrznych reakcji na nie. Dzieci, które uczą się tych umiejętności, mogą mieć najbardziej autentyczne doświadczenia wdzięczności. Te doświadczenia z kolei mogą motywować je do spontanicznego angażowania się w zachowania wyrażające wdzięczność i uznanie wobec innych. Rozumienie rozwoju wdzięczności jest wciąż niekompletne. Potrzeba jeszcze wielu badań, by zidentyfikować inne potencjalne prekursory wdzięczności, etapy, przez które przechodzą dzieci, oraz to, jak wdzięczność rozwija się z czasem w mózgu, a także jak ten proces różni się w zależności od kultury.

Możesz zajrzeć również do naszego sklepiku:
https://psychologiadziecka.org/sklep

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *