Czy to jeszcze wybrzydzanie czy już neofobia żywieniowa?

Nie ma chyba rodzica, który w pewnym momencie nie opisałaby swojego dziecka jako wybrednego niejadka. Kiedy wybrzydzanie jest naturalne? Kiedy jest objawem neofobii żywieniowej?

Małe dzieci do 12 miesiąca życia są najczęściej otwarte na poznawanie nowych smaków. Wybrzydzanie i grymaszenie podczas jedzenia pojawia się najczęściej u dzieci dwu i trzyletnich. Jest to naturalne i związane z potrzebą wyrażania przez dziecko swojej autonomii. Neofobie żywieniowa najczęściej dotyczy dzieci w wieku dwóch do sześciu lat. W takim samym stopniu chłopców jak i dziewczynek. Neofobia żywieniowa jest też częstym objawem zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Czym jest neofobia żywieniowa?

Neofobia oznacza „strach przed nowym”. Neofobia żywieniowa to strach przed próbowaniem nieznanych potraw, spożywaniem nowych produktów lub niechęć do ich spróbowania. Jak więc odróżnić dziecko z neofobią od niejadka? Dziecko grymaszące odmawia jedzenia pro­duktu, który wcześniej lubiło i jadało, ale również nowych produktów ze względu na ich strukturę czy barwę. Dziecko z neofobią przejawia niechęć do jedzenia nieznanych mu pro­duktów (nawet jeśli są to produkty mu znane ale podane w innej formie niż zazwyczaj). Dzieci wybredne stwierdzają, że nie lubią danej potrawy po spróbowaniu jej, natomiast dzieci z neofobią twierdzą tak, nawet jej nie próbując.

Przyczyny neofobii

Strach przed nowymi pokarmami jest reakcją ewolucyjną, która rozwinęła się jako sposób na zapewnienie naszym praprzodkom ochrony przed zjedzeniem potencjalnie trujących pokarmów. Nie mieli oni opakowań z datami przydatności, aplikacji informujących o tym, czy dany produkt jest zdrowy czy nie. Musieli bardzo uważać na to, co jedzą. Najważniejsze było to, co działo się z nimi, gdy zjedli żywność w danym kolorze czy o danym zapachu. Czy wywoływała u nich chorobę czy nie. Na tej podstawie mogli uogólniać wnioski dotyczące innych pokarmów. Pewne kolory, zapachy i konsystencje sugerowały świeżość, a inne zapowiadały niebezpieczeństwo. Dlatego też dużo bardziej lubimy to co słodkie niż gorzkie. Jak w przypadku większości zakorzenionych ewolucyjnie reakcji, ich wpływ jest trudny do zignorowania. Choć dziś nie musimy szukać pożywienia na pustyni, a naszym dzieciom podajemy produkty, o których wiemy, że są bezpieczne, tendencja do nieufności wobec nowych pokarmów nadal się utrzymuje.

Neofobia żywieniowa jest w około 70-78 proc. uwarunkowana genetycznie. Na jej występowanie mogą mieć wpływ także takie czynniki jak: sposób żywienia się matki w okresie ciąży i karmienia piersią, sposób żywienia dziecka w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym, osobowość, nawyki żywieniowe czy styl życia. Nasze preferencje smakowe kształtują się już w łonie matki. Smaki pokarmów przenikają do wód płodowych połykanych przez dziecko. Im bardziej zróżnicowana dieta tym więcej różnych smaków dziecko poznaje. Podobnie wygląda sytuacja w czasie karmienia piersią. Niechęć do poznawania nowych pokarmów częściej występuje u dzieci nieśmiałych, z niską otwartością na nowe doświadczenia, czy niestabilnych emocjonalnie. Trzeba pamiętać, że małe dzieci ulegają wpływom swoich rodziców, także jeśli chodzi o ich preferencje żywnościowe, i mają tendencję do unikania pokarmów, których unikają ich rodzice. Czasami także doświadczenie silnego zatrucia pokarmowego może prowadzić do unikania wszystkich nowych pokarmów.

Jak zachęcić dziecko do jedzenia nowych pokarmów?

1. Bądź cierpliwy i kreatywny

Nie dawaj dziecku do jedzenia od razu pełnego talerza czegoś, czego nigdy wcześniej nie jadło. Najlepiej zacząć od małych porcji o stałych porach. Możesz podać dziecku nowy produkt w taki sposób, że nawet nie zauważy jego obecności, np. wymieszaj puree z kalafiora z ziemniakami. Dany produkt może być przygotowywane na różne sposoby, a dziecko może nie lubić pokarmu oferowanego w jednej formie, ale lubić go, gdy jest oferowany w inny sposób. Na przykład marchewkę można podać ugotowaną do posiłku lub surową jako przekąskę, pokrojoną w słupki, talarki, kosteczkę lub startą na tarce. Spraw, by nowy pokarm wyglądał znajomo. Jeśli twoje dziecko lubi jeść chipsy, to możesz wprowadzić niemal każde nowe warzywa do diety swojego dziecka w formie chipsów.

2. Nie śpiesz się

Każdy rodzić chce, by jego dziecko jak najszybciej zaczęło zdrowo się odżywiać. Pośpiech jest złym doradcą. Daj dziecku czas na zapoznanie się z jedzeniem. Pozwól mu odkrywać, bawić się i wchodzić w interakcje z jedzeniem. Jest to część rozwijania ich zmysłu smaku. Akceptacja nowego pokarmu może być kwestią czasu, dlatego dobrze jest zachować nadzieję i próbować aż do skutku. Zanim dziecko będzie chciało włożyć nowy pokarm do ust, może minąć od 15 do 20 ekspozycji (lub podań). Postaraj się nie przyspieszać tego procesu. Nie przestawaj oferować jedzenia i nie poddawaj się, zanim nie zaoferujesz go co najmniej 20 razy. Poczekaj na właściwy moment. Upewnij się, że nie oferujesz nowych pokarmów swoim dzieciom, gdy są zmęczone, zdenerwowane lub są w złym nastroju. Jeśli dziecko jest trochę głodne, może to być idealny czas na wprowadzenie nowego produktu.

3. Nie zmuszaj

Czasami tracimy cierpliwość i mamy ochotę krzyczeć i karać dziecko za jego upór. Takie zachowania i negatywne emocje tylko zwiększą niechęć do danego produktu czy jedzenia w ogóle. Zamiast tego wspieraj dziecko i chwal, gdy próbuje czegoś nowego. Nie naciskaj na dziecko, aby spróbowało jakiegoś produktu, jeśli nie jest na to gotowe. Staraj się być obiektywny i zauważaj, kiedy dziecko robi postępy. Pochwal dziecko, gdy z radością zje warzywo, którego wcześniej nie chciało, nawet jeśli zje tylko niewielką ilość. Uważaj, aby nie zacząć naciskać na dziecko, aby zjadło całą porcję. Nigdy nie nagradzaj słodyczami!

4. Gotuj z dzieckiem

Zaproś dziecko do wspólnego gotowania. Pamiętaj jednak by był to czas wspólnej, kreatywnej zabawy. Pozwól dziecku w miarę możliwości mieszać, kroić, lepić, dobierać składniki w zależności od tego jaką potrawę wykonujecie. Nie przejmuj się bałaganem. Nic nie smakuje tak dobrze jak potrawa przygotowana samodzielnie. Zostaw jedzenie w zasięgu dziecka. Pozwalaj mu jeść samodzielnie, także rękami.

5. Bądź wzorem

Pamiętaj, że twoje zachowanie może być powodem występowania neofobii u twojego dziecka. Dzieci ulegają wpływom preferencji żywieniowych swoich rodziców. Tak więc, jeśli chcesz, aby twoje dziecko jadło zdrowe produkty, to najpierw sam musisz zmienić swoje nawyki żywieniowe. Bądź dla dziecka dobrym przykładem. Przynajmniej raz dziennie jedz razem ze wszystkimi członkami rodziny. Niech dziecko widzi jak jesz warzywa i owoce. Ważne jest, aby nie okazywać swojej niechęci do nowych smaków czy pokarmów. Wyraz twarzy również ma znaczenie. Nie spodziewaj się, że twoje dziecko pokocha brukselkę jeśli na samą myśl o niej twoja twarz wyraża obrzydzenie.

6. Myśl poza talerzem

Proponowanie dziecku nowych produktów może mieć różne formy i nie powinno ograniczać się jedynie do podawania ich na talerzu. Każdy kontakt dziecka z pokarmem, który jest odrzucany, sprawi, że będzie on mniej obcy i ostatecznie zwiększyć chęć do jego spróbowania. Zabawy związane z poznawaniem i uprawą żywności, gotowaniem, czytaniem lub śpiewaniem piosenek o jedzeniu to świetne sposoby na wprowadzenie żywności do świata dziecka.